Cyberbeveiliging voor zonne-energiesystemen - systeembeveiliging in het digitale tijdperk
Hoe belangrijk is cyberbeveiliging voor zonne-energiesystemen? In één woord: heel belangrijk. Digitaal gestuurde omvormers, energiebeheer via de cloud en systeemcontrole via een smartphone - zonne-energie is gedigitaliseerd. Dit maakt de bediening eenvoudiger en maximaliseert de efficiëntie van het systeem, maar brengt ook risico's met zich mee. In deze blog leggen we uit waarom digitale systeembeveiliging steeds belangrijker wordt, waar jij en jouw klanten op moeten letten en hoe de marktleiders op het gebied van cyberbeveiliging bij SolarEdge hun systemen beschermen tegen cyberaanvallen.
De prijs van succes: zonne-energie en cyberveiligheid
Zonne-energie is een belangrijke factor in de Nederlandse energiemix en wordt steeds belangrijker: in 2024 leverden zonnesystemen ruim 20% van de energie in Nederland. Dit enorme succes maakt PV-systemen echter ook een relevant doelwit voor aanvallen - de energievoorziening valt in Nederland onder de zogenaamde “kritieke infrastructuur”. Deze infrastructuur heeft speciale bescherming nodig omdat het essentieel is voor de energievoorziening van het land. De watervoorziening, telecommunicatienetwerken en gezondheidszorg maken ook deel uit van de kritieke infrastructuur. Samen met het voortdurend groeiende aantal zonne-installaties is het een aantrekkelijk doelwit voor hackaanvallen. De EU heeft dit ook erkend: De nieuwe Radio Equipment Directive RED van de EU Commissie zal vanaf 1 augustus 2025 van toepassing zijn. Artikel 3.3 van de RED specificeert strenge veiligheidsnormen voor alle draadloos bestuurbare systemen - waaronder PV-omvormers, opslagsystemen voor zonne-energie, laadpalen en energiebeheersystemen. Alle fabrikanten van zonne-energie moeten rekening houden met deze nieuwe regel. SolarEdge voldoet al aan de volledige RED 3.3 eisen.
Er zijn 2 soorten cyberaanvallen op zonne-installaties:
- cyberaanvallen door hackers met financiële doelen en
- cyberaanvallen die gericht zijn op de energievoorziening.
Logging, phishing, ransomware - wat zijn de hackrisico's voor zonne-installaties?
Cybercriminaliteit is wijd verspreid: Hackers vallen particuliere eindgebruikers en bedrijven aan met als doel geld te stelen of af te persen. Dit zijn de 3 grootste cyber risico's voor exploitanten van zonne-installaties:
- Gegevensdiefstal
Hackers kunnen toegang krijgen tot de gegevens van gebruikers via onbeveiligde internetverbindingen, zwakke wachtwoorden of beveiligingslekken bij de operator. Dit trof in 2022 bijvoorbeeld ongeveer 40.000 zonne-energieklanten in Nederland. Gegevens zoals namen, e-mailadressen, toegangsgegevens en details van het PV-systeem worden verzameld en verkocht aan de hoogste bieder. De gebruikers zijn zich hier meestal niet van bewust. - Gebruikersaccount hacken
Een van de meest voorkomende cyberdelicten is phishing. Hierbij sturen aanvallers ogenschijnlijk officiële e-mails met malware of links waarmee ze de toegangsgegevens van de gebruiker kunnen bemachtigen. Een variant is de zogenaamde logger of keylogger, die de invoer op de pc of smartphone controleert en zo verdere toegangsgegevens en wachtwoorden doorgeeft aan de hackers. - Chantage door middel van ransomware
Zodra de aanvallers toegang hebben gekregen tot het systeem, kunnen ze virussen en andere malware installeren, gegevens versleutelen en gebruikers uitsluiten van het systeem. Vervolgens eisen ze geld om gebruikers weer toegang te geven tot hun gegevens en apparaten - zoals PV-systemen. Deze ransomware-aanvallen staan bekend als “ransomware”-aanvallen (“ransom” is Engels voor losgeld).
Deze vorm cyberaanval kan individuele personen of individuele bedrijven treffen, bijvoorbeeld als werknemers per ongeluk op een ransomware-link klikken. De risico's voor exploitanten van installaties zijn direct financieel, bijvoorbeeld in het geval van geldvorderingen. Daarnaast kunnen cybercriminelen met toegang tot het PV-systeem ook schade toebrengen aan de werking en het functioneren van het systeem.
Aanvallen op individuele particuliere systemen zijn tot nu toe zeldzamer dan cyberaanvallen op commerciële systemen. Nu zonne-energie echter steeds meer verspreid raakt, is het belangrijk om de systemen en gegevens van uw klanten in een vroeg stadium te beveiligen - ongeacht of het gaat om residentiële of commerciële installaties.
Gegevensbescherming in PV: Tips om je PV-systeem te beschermen tegen hackers
Het goede nieuws is dat het vrij eenvoudig is om zonne-installaties te beveiligen tegen phishing en ransomware. De meeste beveiligingsmaatregelen zijn hetzelfde als voor elke andere onlineactiviteit.
Je kan dit onderwerp het beste direct met jouw klanten bespreken wanneer je een nieuw PV-systeem instelt of tijdens een onderhoudsafspraak. We hebben ook 3 beveiligingstips voor jou en jouw klanten:
- Eigen netwerk voor PV-systemen
Praktisch alle moderne omvormers en zonneopslagsystemen werken met netwerkverbindingen zoals LAN of Wi-Fi. Het is zinvol om alle apparaten van het PV-systeem via een apart netwerk aan te sturen, vooral bij commerciële systemen. Dit voorkomt dat gaten in de beveiliging van het thuisnetwerk het PV-systeem in gevaar brengen. De installatie is hetzelfde als voor een gastnetwerk en neemt slechts enkele minuten in beslag. - 2-factor authenticatie
Als installateur weet je hoe belangrijk het is om de installatielocatie goed te beveiligen. Hetzelfde geldt voor digitaal werken met PV-systemen: eenvoudige twee-factor authenticatie, waarbij gebruikers zich moeten identificeren met een code of e-mail naast een wachtwoord, vermindert het risico op cyberaanvallen aanzienlijk. Zelfs als ze een wachtwoord hebben, kunnen hackers geen toegang krijgen tot het systeem. De meeste apps bieden dit soort authenticatie - vertel je klanten om het te gebruiken. - Houd software up-to-date
Maak je klanten ervan bewust dat ze de besturingssoftware van hun PV-systeem altijd up-to-date moeten houden. Dit geldt voor omvormers, PV-opslagsystemen, laadpalen, energiebeheersystemen en optimizers, indien van toepassing. Als je een commercieel PV-systeem installeert, kan je dit het beste rechtstreeks met de IT-afdeling van het bedrijf afstemmen. Voor particuliere klanten kan je aanbieden om de updates te installeren terwijl je het systeem onderhoudt als ze niet zelfverzekerd genoeg zijn om het zelf te doen.
Dit is de beste manier om de zonnesystemen van jouw klanten te beschermen tegen cyberaanvallen.
Cyberbeveiliging voor zonne-energiesystemen: bescherming van kritieke infrastructuur
We hebben aan het begin uitgelegd dat zonne-energie, als een belangrijk onderdeel van de energietransitie, deel uitmaakt van de kritieke infrastructuur van Nederland. Dit maakt het bijzonder kwetsbaar voor aanvallen die gericht zijn op het beschadigen van Nederland. Deze aanvallen zijn niet gericht op financieel gewin en kunnen afkomstig zijn van overheid of niet-overheid partijen - met andere woorden, van landen of groepen die Nederland onvriendelijk gezind zijn.
Om te beginnen: hernieuwbare energiebronnen zijn fundamenteel veiliger voor hybride cyberaanvallen dan traditionele energiecentrales, omdat ze op een gedecentraliseerde manier energie opwekken: er is niet één grote energiecentrale die het doelwit kan zijn van cyberaanvallen. In plaats daarvan wekken meer dan 3 miljoen zonne-energie installaties in Nederland in 2024 schone elektriciteit op, en meer dan 6,816 MW aan windturbines. Het risico van een hybride cyberaanval op een particulier zonne-energie systeem is nihil. Het doelwit voor dergelijke aanvallen ligt hoger, namelijk op het niveau van de fabrikant: als hackers misbruik maken van een kwetsbaarheid in het digitale systeem van een fabrikant wiens apparaten op grote schaal worden gebruikt, kunnen ze duizenden of tienduizenden systemen tegelijk manipuleren. De windenergiesector heeft dit de afgelopen jaren ervaren: sinds februari 2022 zijn er al verschillende cyberaanvallen geweest op windturbines, waarvan sommige ervoor zorgden dat enkele duizenden turbines onbruikbaar werden of tijdelijk werden uitgeschakeld.
PV-fabrikanten zijn zich bewust van dit risico en nemen voorzorgsmaatregelen om de cyberveiligheid van zonne-installaties te garanderen - vooral de cyberexperts bij hightechfabrikant SolarEdge.
Hoe beschermt SolarEdge PV-systemen tegen cyberaanvallen?
SolarEdge is marktleider op het gebied van gedigitaliseerde PV-technologie. De producten van de fabrikant communiceren digitaal met elkaar en zijn volledig genetwerkt. SolarEdge brengt het “Internet of Things” (IoT), d.w.z. het netwerken van (huishoudelijke) apparaten met en via het internet, naar zonne-energie. Het nieuwste voorbeeld hiervan is het sterk genetwerkte, AI-ondersteunde energiebeheersysteem SolarEdge ONE. De fabrikant heeft een hoge marktpenetratie: Wereldwijd zijn er meer dan 3,6 miljoen SolarEdge systemen in gebruik.
Om deze verantwoordelijkheid waar te maken, neemt SolarEdge cybersecurity op in de systeembeveiliging, zoals overspanningsbeveiliging en hotspotdetectie. Het proces bij SolarEdge heet “Cyber Informed Engineering” (CIE). Dit betekent dat de ingenieurs al in de ontwerpfase van een apparaat moeten nadenken over gegevens- en informatiebeveiliging. Hiertoe laat de fabrikant regelmatig hackers testaanvallen uitvoeren op zijn digitale systemen. Het resultaat is duidelijk: SolarEdge voldoet nu al aan de eisen van de RED Radio Equipment Directive van de EU, die in 2025 van kracht wordt.
SolarEdge Cyber Security: 5-voudig beveiligd
Om de miljoenen geïnstalleerde SolarEdge systemen te beschermen tegen cyberaanvallen, vertrouwt de fabrikant op 5 pijlers: Systeembeveiliging, gegevensbescherming, netwerkbeveiliging, transparante controle en internationale samenwerking.
Systeembeveiliging bij SolarEdge
Voor SolarEdge ligt de eerste en belangrijkste verdedigingslinie tegen cyberaanvallen direct in het apparaat - met name in de omvormer, het hart van het PV-systeem. Uri Sadot, Programmadirecteur Cybersecurity bij SolarEdge, vat het als volgt samen:
“De omvormer is het kritieke onderdeel van een zonnesysteem: het is het onderdeel dat verbinding maakt met het energienetwerk van een huis of bedrijf, maar ook met het elektriciteitsnet. Als cybersecurity niet serieus wordt genomen, zet dit de deur open voor hackers en leidt dit in het ergste geval tot een onderbreking van de energietoevoer via toegang op afstand.”
SolarEdge implementeert deze bescherming op verschillende manieren:
- Gebruikers kunnen alleen ter plekke inloggen op de omvormer.
- Elk apparaat heeft zijn eigen wachtwoord.
- De xGuard cyberbeveiligingssoftware bewaakt het systeem continu en herkent afwijkingen.
- SolarEdge installeert regelmatig software-updates die de digitale systeembeveiliging up-to-date houden.
SolarEdge en gegevensbescherming
Ons uitgangspunt is: Maximale transparantie aan de binnenkant, maximale veiligheid aan de buitenkant." Zo vatte Patrick Berendes van SolarEdge het gegevensbeschermingsbeleid van de fabrikant samen in een Memodo-interview op Intersolar 2024. SolarEdge vertrouwt op een combinatie van digitale en fysieke beveiliging om de gegevens van haar klanten te beschermen: datacommunicatie wordt versleuteld en alle persoonlijke gegevens worden opgeslagen op servers in Duitsland.
Netwerkbeveiliging voor zonne-energiesystemen: SolarEdge
SolarEdge netwerken communiceren via een enkele, geïsoleerde gateway. Het voordeel: SolarEdge omvormers communiceren veilig, zelfs wanneer ze in onbeveiligde netwerken werken zoals het Wi-Fi thuis. Dit systeem vergemakkelijkt ook de integratie in bedrijfsnetwerken.
Controle is beter: Cyber-kwaliteitsgarantie voor SolarEdge
Een combinatie van in-house software en ervaren partners zorgt voor een veilige en probleemloze werking van SolarEdge omvormers. De apparaten zelf registreren beveiligingsincidenten, d.w.z. mogelijke aanvallen, ter plaatse en slaan deze informatie direct op de SolarEdge servers op. Het systeem en de cyberbeveiligingsafdeling van SolarEdge analyseren de gebeurtenissen onmiddellijk en nemen de nodige beschermende maatregelen. De fabrikant werkt ook samen met cyberbeveiligingsdienstverleners die alarm slaan als er toegangsgegevens of zwakke plekken in de beveiliging op relevante hackerforums verschijnen. Hierdoor kan SolarEdge direct reageren op cyberbedreigingen.
Samen veilig: internationale normen voor cyberveiligheid in zonne-energiesystemen
SolarEdge cyberveiligheidsexpert Uri Sadot is er zeker van: “Cyberveiligheid voor hernieuwbare energie kan alleen worden gegarandeerd door internationale samenwerking - vooral in Europa, waar grensoverschrijdende elektriciteitshandel wijdverbreid is.” Er zijn verschillende internationale normen voor bescherming tegen cyberaanvallen, die ook van invloed zijn op genetwerkte PV-systemen. Let vooral op deze 4:
- ISO 27001 - IT-basisbeveiliging
De ISO 27001-norm definieert normen voor cyberbeveiliging. - ETSI EN 303 645 - EU-norm voor netwerkapparaten
De ETSI EN 303 645-norm is specifiek van toepassing op apparaten in het “internet der dingen”. - PSTI - Britse norm
Het Verenigd Koninkrijk heeft met de Product Security and Telecommunications Infrastructure Act (PSTI Act) nieuwe normen uitgegeven voor de beveiliging van digitale apparaten. - RED - bijgewerkte EU-norm voor cyberbeveiliging
Sinds 2016 regelt de EU-richtlijn voor radioapparatuur RED 2014/53 de normen voor alle apparaten die draadloos communiceren.
Conclusie
Zonne-energie wordt steeds meer genetwerkt en gedigitaliseerd. Dit brengt grote voordelen met zich mee, maar het betekent ook dat installateurs zich vertrouwd moeten maken met cyberbeveiliging en gegevensbescherming om hun klanten op de juiste manier te kunnen adviseren. In de toekomst zullen beschermde internetverbindingen en zorgvuldige omgang met gegevens net zo goed deel uitmaken van de systeembescherming als overspanningsbeveiliging en veilige bekabeling. SolarEdge heeft al een stap in deze toekomst gezet met een holistisch, gedetailleerd cyberbeveiligingsconcept.
Samenvatting
- PV-systemen worden steeds meer genetwerkt - omvormers, opslagsystemen, laadpalen en EMS worden digitaal en via het internet bestuurd.
- Zonne-energie maakt deel uit van de kritieke infrastructuur in Nederland.
- Dit maakt zonne-energiesystemen tot een doelwit voor criminele hackers en hybride cyberaanvallen.
- Installateurs moeten zich bewust zijn van deze risico's en hun klanten hierover adviseren.
- SolarEdge is marktleider in gedigitaliseerde PV. De fabrikant beschermt zijn PV-systemen volledig tegen cyberaanvallen met een geavanceerd cyberbeveiligingsconcept.
Handige links
Kennis over zonnepanelen5 min. leestijdOntdek de krachtige TW Solar modules van Tongwei. Ideaal voor grootschalige projecten en een uitgebreide reeks aan toepassingen dankzij de moderne N-Type TOPCon-technologie en de hoge beschikbaarheid. Kom meer te weten over de voordelen en mogelijkheden van de PV-modules.
Kennis over zonnepanelen8 min. leestijdAlles weten over de voordelen van Bifaciale modules? In deze blogpost helpen we je op weg!
Kennis over zonnepanelen8 min. leestijdVolgens Milieu Centraal zijn zonnepanelen niet rendabel meer. Onzin, zeggen wij. Ontdek in onze blog hoe het écht zit.
Kennis over zonnepanelen10 min. leestijdWat is belangrijker: het aantal wattpiek of de efficiëntie van zonnepanelen? Ontdek het antwoord in deze blogpost.
Kennis over zonnepanelen6 min. leestijdVeilig op hoogte werken met zonnepanelen? Ontdek wat je echt moet weten over valbeveiliging.